डडेल्धुरा । मृत्यु जीवनको अन्तिम सत्य हो । तर जब समाजले मृतकलाई अन्तिम बिदाइ दिनसमेत अस्वीकार गर्छ, तब त्यो सत्यभन्दा ठूलो त्रासदी बन्छ । ३० वर्षीय प्रकाश टेलरकी आमा ६१ वर्षीया माना टेलरको शनिबार बिहान निधन भयो । मधुमेहका कारण ज्यान गुमाएकी आमालाई अन्त्येष्टिका लागि मलामी जुटाउनसमेत नसक्दा उनी छटपटाइरहेका थिए ।
बैतडीको सिगास गाउँपालिका–१, अङडेगाडा गाउँमा सयौं मानिस थिए, दलित र गैरदलित दुवै । तर जातीय पर्खाल यति कठोर रहेछ कि शव उठाउने कोही भएन । दलितभित्रकै जातीय विभाजनका कारण गाउँका विश्वकर्मा, लोहार, चुनारा, सार्की समुदायका कसैले पनि मलामी बन्न आँट गरेनन् ।
छोराको संघर्ष: अन्त्येष्टिका लागि मलामी नभएपछि गाडीको खोजी
प्रकाशका ७२ वर्षीय बुबा श्रीमतीको मृत्युपछि शिथिल छन्, ओछ्यानबाट उठ्न सक्दैनन् । प्रकाश भने भूमिराज आधारभूत विद्यालयमा शिक्षक हुन्—समाजलाई शिक्षाको उज्यालो दिन्छन्, तर आफ्नै आमाको मृत्युमा समाजले उनलाई साथ दिएन ।
“गाउँलेहरूले सहानुभूति देखाए, तर शव उठाउने कोही भएन । आधा घण्टाको दूरीमा रहेको ढणालीगाड पुर्याउन मात्र मलामी भए पुग्थ्यो,” प्रकाश भक्कानिए ।
कोही मलामी बन्न नसक्दा उनले अन्त्येष्टिका लागि गाडी खोज्न थाले । दिनभरको प्रयासपछि पनि गाडी पाइएन । अन्ततः स्थानीय बासन्त विश्वकर्माले साँझ आठ बजेतिर आफ्नै ट्र्याक्टर दिने निर्णय गरे ।
अन्तिम उपाय: टाढाका आफन्तको आशा
गाउँलेहरूबाट निराश भएपछि प्रकाशले पुर्ख्यौली गाउँ पाटन नगरपालिका–४, बगाडीका आफन्तलाई फोन गरे । त्यहाँबाट सहयोग मिल्ने आशामा उनले कञ्चनपुरको महेन्द्रनगर र दोधाराचाँदनीमा रहेका दाजुभाइलाई खबर गरे । जब उनीहरू आउने खबर पाए, तब मात्र प्रकाशको मन केही हल्का भयो ।
वडाध्यक्ष रामचन्द्र ऐरीले भने, “जातकै कारण मलामी नपाएको हो कि होइन, विस्तृत बुझ्नुपर्छ ।” तर प्रकाशलाई कारण स्पष्ट छ—जातीय सोच बदलिएको छैन ।
“सान्त्वना दिने धेरै भए, सहानुभूति देखाउनेहरू पनि भए। तर काँध दिने कोही भएन,” प्रकाशको पीडा समाज रूपान्तरणको गम्भीर प्रश्न बनेर उभिएको छ— मृत्युपछि पनि जात हेर्ने यो समाज कहिले बदलिन्छ ?
